چرا روسیه نگران تنش میان ایران و اسرائیل است؟
تاریخ انتشار: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۱۸۱۵۱
میشل گریسه، پژوهشگر ارشد در موسسه تحقیقاتی غیرانتفاعی و غیر حزبی راند است و تمرکز نوشته هایش بر ایران، جنوب آسیا، سیاست خارجی و استراتژی نظامی روسیه و حقوق بین الملل قرار دارد. او در تازهترین نوشتار برای نشنال اینترست به این سوال پاسخ داده که چرا روسیه تمایلی به درگیری میان جمهوری اسلامی ایران و رژیم اسرائیل ندارد؟
به گزارش جماران، هفته گذشته در حمله هوایی اسرائیل به سفارت ایران در سوریه، سه نیروی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و چهار مستشار ایرانی دیگر کشته (شهید) شدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پاگرچه گفته شده که مسکو از هرج و مرج در خاورمیانه سود میبرد، چرا که در سایه آن توجه و منابع غرب را از اوکراین منحرف میکند؛ اما اگر درگیری اسرائیل و حماس به یک جنگ گستردهتر تبدیل شود، ضرر زیادی متوجه مسکو خواهد شد.
روسیه دهه گذشته را صرف تقویت نفوذ خود در منطقه کرده است. البته باید گفت که اغلب از درگیریهای محلی به نفع خود استفاده میکند. این بیشتر در لیبی، جایی که روسیه از جنگ داخلی کشور برای ایجاد جای پای خود بهره برداری کرد، و در سوریه، جایی که مداخله روسیه رژیم اسد را از سقوط قریب الوقوع در سال ۲۰۱۵ نجات داد، مشهود بود. سپس روسیه ردپای خود را در سوریه گسترش داد و با در اختیار گرفتن پایگاه در طرطوس و حمیمیم، حضور دائمی نظامی در این کشور ایجاد کرد.
پس از خروج ایالات متحده از سوریه در سال ۲۰۱۹، روسیه به نیروهای دولتی سوریه کمک کرد تا کنترل شمال شرق این کشور را دوباره به دست گیرند. در همان سال، روسیه تمرینات دریایی مشترکی را با مصر برگزار کرد. ساخت یک نیروگاه هستهای ساخت روسیه در مصر در اوایل سال جاری نشان دهنده رشد مداوم روابط بین دو کشور است.
در حالی که روسیه از بی ثباتی در سوریه و لیبی برای تثبیت جایگاه خود به عنوان یک ضامن امنیت منطقهای استفاده کرد، در صورت تشدید جنگ اسرائیل و حماس، این کشور در موقعیتی نیست که از مزایای مشابهی بهرهمند شود.
این تا حدی نشان دهنده تبعات سرگرم شدن روسیه به حمله به اوکراین است. در اکتبر گذشته روسیه که جنگ اوکراین هوش و حواس آن را به خود مشغول کرده بود، نتوانست به نمایندگی از ارمنستان متحد سابق در مناقشه با آذربایجان مداخله کند و در نتیجه نیروهای ارتش آذربایجان بر منطقه قره باغ کوهستانی که دارای قومیت ارمنی است، تسلط یافتند. این نشان میدهد که روسیه در حال حاضر فاقد ظرفیت کافی به عنوان یک نیروی تثبیت کننده در کشورهای عضو جماهیر شوروی سابق هم هست چه رسد به خاورمیانه.
نشانههای دیگر نشان میدهد که نفوذ روسیه در خاورمیانه ممکن است در حال کاهش باشد. تحولات میان روابط روسیه و ایران ممکن است سرنخهایی برای وضعیت آینده روسیه در منطقه به دست بدهد. از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین، این کشور مشارکت خود را با ایران تعمیق بخشیده و همکاری دفاعی و اقتصادی بیشتری را با تهران دنبال کرده است. روسیه یک تامین کننده مهم تجهیزات نظامی در ایران پیدا کرده که سیستمهای هوایی بدون سرنشین، موشکهای بالستیک و جتهای جنگنده را در اختیار مسکو قرار داده است. روابط نزدیکتر با ایران همچنین توانایی روسیه را برای مقاومت در برابر تحریمهای بین المللی بهبود بخشیده است.
دوستی رو به رشد مسکو با تهران ممکن است نشان دهنده این باشد که نفوذ روسیه در خاورمیانه همچنان قوی است. با این حال، میتواند نشانهای برعکس این تحلیل هم باشد: شاید روسیه متوجه شده که نقش آتی این کشور در منطقه به ایران توانمند نیاز دارد. مسکو برای دستیابی به اهداف استراتژیک بلندمدت خود در خاورمیانه، باید روابط کاری نزدیک با تهران داشته باشد.
تشدید درگیریهای کنونی در خاورمیانه میتواند باعث بروز تنشهای جدیدی شود. یک درگیری منطقهای وسیعتر، بهویژه اگر شامل درگیری مستقیم بین اسرائیل و ایران باشد، توانایی ایران را برای ادامه خدمت به عنوان تأمینکننده نظامی روسیه محدود میکند. از سوی دیگر ممکن است در چنین شرایطی ایران درخواست حمایت بیشتری از روسیه بکند و مسکو ظرفیت محدودی برای این کمک رسانی داشته باشد.
همچنین برای روسیه عامل نگران کننده دیگری هم وجود دارد: یک درگیری گستردهتر در خاورمیانه میتواند به چین فرصتی بدهد تا به عنوان یک میانجی عمل کند، همانطور که در مذاکره برای تنشزدایی بین عربستان سعودی و ایران در مارس ۲۰۲۳ انجام داد. جنگ اوکراین تاکنون هم به وابستگی بیشتر روسیه به چین منتهی شده است. روسیه به ویژه نسبت به تلاشهای چین برای تحت الشعاع قرار دادن نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه حساس است.
در حال حاضر، به نظر میرسد روسیه سیاست انتظارکشیدن را در مناقشه جاری میان اسرائیل و ایران در پیش گرفته است: اسرائیل را به دلیل نقض حاکمیت سوریه محکوم کرده و نیروهای بیشتری را در منطقه تحت کنترل سوریه در بلندیهای جولان مستقر کرده است. اینکه آیا در روزهای آینده شاهد تشدید قابل توجهی خواهیم بود یا خیر و آیا روسیه قادر به مدیریت خطرات ناشی از آن خواهد بود یا خیر را باید در گذر زمان دید.
منبع: فرارو
کلیدواژه: قیمت طلا و ارز قیمت خودرو قیمت موبایل
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۱۸۱۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تهدید به بازنگری در دکترین هستهای؛ آیا امیدی برای توافق باقی مانده؟
نشانههایی وجود دارد که تماسهای مخفی بین ایالات متحده و ایران، نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد پرونده هستهای نیز در جریان است.
به گزارش اکوایران، ایران پس از عملیات پهپادی و موشکی به اراضی اشغالی و پاسخ محدود (رژیم) اسرائیل، ارزیابی کرد که توانسته با بازدارندگی هستهای اسرائیل و اتحاد نظامی اسرائیل و آمریکا به طور مؤثری مقابله کند.
بازنگری در دکترین هستهایبه نوشته استیمسون، ایران با دو دشمن روبروست که هر دو از تسلیحات هستهای برخوردار بوده، در حالی که ایران فاقد آن است. با این حال، در صورت تشدید بیشتر تنشها، ایران به احتمال زیاد برای ایجاد بازدارندگی در برابر حملات آینده، به سمت گریز هستهای پیش خواهد کرد.
در آستانه حمله محدود (رژیم) اسرائیل در ۱۹ آوریل، سرلشکر احمد حقطلب، رئیس سازمان حفاظت و امنیت هستهای در مورد لزوم بازنگری در استراتژی هستهای ایران در نتیجه افزایش تهدیدات آمریکا و (رژیم) اسرائیل صحبت کرد. او گفت: «اگر اسرائیل تصمیم بگیرد از تهدید حمله به مراکز هستهای ایران به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند، بازنگری در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و گذر از تحفظات قبلی اعلامشده توسط کشور، ممکن و قابلتصور است».
همزمان، روزنامه شرق مدعی شد امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل و معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی تماسهای آرام خود با آمریکا را نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد موضوع هستهای نیز ادامه داده است.
بنبست مذاکرات و توافق موقتآخرین دور مذاکرات رسمی هستهای در سپتامبر ۲۰۲۲ با پیشنهادی از سوی جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی به پایان رسید که به انجام نرسید.
مذاکره روسیه آمریکا درباره ایران ریابکوف رابرت مالیایران خواستار پایاندادن به اختلافات با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مورد مسائل پادمان، لغو تحریمهای آمریکا علیه سپاه پاسداران و تضمین ایالات متحده مبنی بر تداوم هرگونه توافق فراتر از دولت بایدن بود. چنین امتیازاتی حاصل نشد.
در غیاب توافق رسمی، آمریکا و ایران در ماه می۲۰۲۳ در عمان به تفاهم موقتی دست یافتند که ادعا شده بر اساس آن، ایران متعهد شد که غنیسازی اورانیوم را فراتر از ۶۰ درصد انجام ندهد، پنج شهروند دوتابعیتی ایرانیآمریکایی را آزاد کند و در ازای آن، وجوه بلوکهشدهاش توسط آمریکا آزاد گردد. واشنگتن همچنین سیگنالهایی فرستاد که تحریمهای نفتی علیه ایران را تشدید نخواهد کرد.
هدف از تفاهم موقت میان بِرَد مکگورک، هماهنگکننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید و علی باقری کنی، مذاکرهکننده ارشد هستهای وقت ایران دورزدن کنگره آمریکا بود که در غیر این صورت، فرصت بررسی دقیق و احتمالاً مسدودکردن یک توافق رسمی را داشت. با این حال، اسرائیل با این موضوع مخالفت کرد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر (رژیم) اسرائیل در تماس تلفنی ۸ ژوئن ۲۰۲۳ به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که اسرائیل به هیچ توافقی بین واشنگتن و تهران پایبند نخواهد بود.
جنگهایی که سد مذاکرات شدندهمچنین همکاری نظامی ایران و روسیه با واکنش منفی کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا مواجه شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به شدت بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ تأثیر گذاشت و عملاً روندی که با ایران در سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود را نابود کرد.
جنگ اوکراینبا افزایش قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین، برخی از فشارهای اقتصادی فوری بر ایران کاهش یافت. روسیه و ایران به هم نزدیکتر شدند و روایت افول غرب و نیاز به «نگاه به شرق» در تهران قوت یافت.
با این حال، روابط اقتصادی نزدیکتر با روسیه و چین نتایج مطلوبی را برای رشد اقتصادی ایران به همراه نداشت. ایران قرار بود مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را در عمان در اواسط اکتبر ۲۰۲۳ از سر گیرد. آغاز جنگ غزه مانع از این امر شد، هرچند گزارش شده که دو طرف در ژانویه ۲۰۲۴ برای بحث در مورد حملات حوثیها در دریای دیدار کردند.
در بحبوحه ادامه جنگ غزه و افزایش تنشها میان آمریکا و گروههای مقاومت منطقه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و از اواسط ۲۰۲۳، کاهش تولید را معکوس کرده است. مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در صورت غنیسازی بیشتر، سوخت کافی برای گریز هستهای را در اختیار دارد و زمان لازم برای آن را میتوان با روز اندازهگیری کرد، نه با ۱۲ ماه که توسط برجام تعیین شده بود.
گزینههای غربهنوز هم برنامههایی روی میز وجود دارد که میتواند مذاکرات هستهای را احیا کند. تهران اعلام کرده که عمانیها یک مکانیسم «کم در برابر کم» یا «گامبهگام» مشابه توافق می۲۰۲۳ ارائه کردهاند. یکی دیگر از احتمالات که توسط علی واعظ و ولی نصر پیشنهاد شده، تقویت همکاریهای منطقهای به عنوان راهی برای جبران محدودیتهایی در برنامه هستهای ایران است.
همچنین گزارشهایی از طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هستهای به گوش میرسد، اگرچه هیچ جزئیاتی منتشر نشده است. ژاپن سابقهای در میانجیگری هستهای ندارد، اما به عنوان میانجی برای دستیابی به آتشبس جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد.
اگر نهایتاً مرگ برجام اعلام شود، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا مذاکرات جدید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را در سال ۲۰۱۵ تأیید کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی میشود. پیش از آن، بریتانیا یا فرانسه میتوانند در صورت غنیسازی اورانیوم توسط ایران به سطح گریز هستهای، تحریمهای سازمان ملل علیه تهران را «بازگردانند». ایران تهدید کرده که در صورت بازگشت تحریمها، از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (مانند کاری که کره شمالی در سال ۲۰۰۲ انجام داد و سپس به ساخت بمب اقدام کرد) خارج خواهد شد.
سؤالی که مطرح میشود این است که آیا ایالات متحده در پی حمله تلافیجویانه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل، تحریمهای نفتی را تشدید خواهد کرد؟ دولت بایدن تحریمهای جدیدی را علیه تولید پهپاد و فولادسازی ایران اعلام کرده، اما هیچ اشارهای به تحریمهای نفتی نداشته است. با توجه به اینکه تنها مزیت توافق فعلی بین دو کشور این بوده که ایران میتواند نفت را به چین بفروشد، به احتمال زیاد وضعیت شکننده موجود در طول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.
با این حال، حتی اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، احتمالاً در مورد کاهش تحریمها علیه ایران با احتیاط عمل خواهد کرد.
ممکن است ایران برای حفظ برجام بر روی کاغذ، تا زمانی که قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ منقضی شود و شورای امنیت دیگر «درگیر» این موضوع نباشد، از اهرمهای خارج از موضوع هستهای استفاده کند.
جنگ غزه همچنین هم محدودیتها و هم فرصتهای ایران و گروههای مقاومت را برای مقابله با اسرائیل و آمریکا نشان داد. عملیات مستقیم ایران به (رژیم) اسرائیل، تحلیل دقیقتری از واکنش اسرائیل و آمریکا به ایران، خارج از «منطقه خاکستری» را در اختیار تهران قرار داد. ایران با ارزیابی این اطلاعات، میتواند برای استفاده در مذاکرات هستهای آتی اهرم فشار به دست آورد.
بهترین راه پیش رو میتواند ادامه تعهدات تکمادهای از سوی دو طرف بوده و در عین حال، خطقرمزها برای جلوگیری از تشدید درگیری در هر دو عرصه هستهای و منطقهای را رعایت کند. با درسگرفتن از تجربیات گذشته، هنوز هم یافتن راهحلی متوازن برای حلوفصل موضوع هستهای بر اساس فرآیندی گامبهگام امکانپذیر است.